Wegkruisen en kapellen

 

Door onze autotochten tijdens vakanties door het Geuldal in de buurt van Epen zagen wij bijna overal in het glooiende gebied zogenaamde wegkruisen staan in het veld, hangend aan een boom of muur. In deze hoofdzakelijke Katholieke streek komen ze in grote getalen voor. Zelfs op de kruising van wegen en straten. Ook (kleine) kapellen herinneren je aan de kruisiging van Christus. Staat er een wegkruis buiten de bebouwde kom, dan spreekt men van een veldkruis. Kruisen zijn er in alle soorten en maten ook qua materiaal. Van smeedijzer, natuursteen, houten exemplaren etc.

Ze werden eeuwen geleden geplaatst door bemiddelde inwoners en rijke boeren. Jaren later ook door buurtverenigingen. De buurtverenigingen verzamelde geld in voor de aankoop en onderhoud.

Er zijn een aantal bijzondere vormen alsook benamingen van deze kruisen. Er is het hagelkruis dat bij kruispunten werd geplaatst om slechte zaken af te weren, in het bijzonder bij onweer- en hagelschade.

Als er vandaag de dag ongelukken gebeuren op openbare wegen in ons land, ontstaan er kort na het drama zelfgemaakte gedenktekens om de overledene die daar ter plekke is gestorven te herdenken. Bloemen, sfeerlichtjes, foto’s, een kruis of andere relikwieën worden ter plekke neergezet. Er werden dan in Zuid-Limburg zogenaamde memorie kruisen geplaatst.

Vond er een moord plaats, dan kwam er een zogenaamd moord- of zoenkruis op deze plek. Al deze wegkruisen hebben als doel om te bidden voor de overledene(n). Het kruis is karakteristiek in het Zuid-Limburgse landschap.

Kapellen in het landschap hebben soms een hek dat doorgaans op slot zit. De huidige mentaliteit bij sommige mensen is veranderd. Helaas worden relikwieën, kruisbeelden of dergelijke weggehaald of vernielingen toegepast.

Een Mariakapel in Berg- en Terblijt aan de Rijksweg is gebouwd in 1957 ter vervanging van een ouder exemplaar, die even daarvoor was afgebroken. Een familie onderhoudt nu deze kapel. Het komt meer voor dat particulieren een bepaald kruis onderhouden.

Elk kruis kent een geschiedenis. Meestal hebben zich op de plek waar het kruis staat een drama afgespeeld, zoals o.a. verkeersongelukken, waarbij er een kruis werd neergezet met de naam van de overledene(n). Veel kruisen staan in het Mergelland. Ze zijn er uit verschillende tijden. De oudste exemplaren zijn inmiddels ter zielen. Toch zijn er een paar kruisen waarvan men helaas niet de afkomst weet en de geschiedenis van het kruis voor eeuwig een raadsel blijft. Gelovig of niet? Kruisen zijn devotiesymbolen uit het verleden.